Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định rằng bảo đảm quyền con người trong nhà nước pháp quyền XHCN tự bản thân đã đòi hỏi phải giải quyết cơ bản vấn đề nghèo đói. Điều này cho thấy, việc bảo đảm quyền kinh tế cho mọi người, đặc biệt là quyền bình đẳng trong lĩnh vực kinh tế, là yêu cầu thiết yếu trong chiến lược xóa đói, giảm nghèo và thực hiện công bằng xã hội. Mục tiêu nhằm giúp thu hẹp sự phân hóa giàu nghèo, thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, nơi mà số người giàu ngày càng nhiều và số người nghèo ngày càng giảm.
Tuy nhiên, trong bối cảnh Việt Nam tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, nhưng không đồng đều ở các khu vực, đã làm gia tăng sự chênh lệch thu nhập và khoảng cách giàu nghèo. Điều này thể hiện rõ nhất giữa thành thị và nông thôn, giữa các nhóm thu nhập, và giữa các vùng kinh tế khác nhau. Sự phân hóa này dẫn đến bất bình đẳng trong việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản như nhà ở, việc làm, giáo dục, y tế và các dịch vụ đô thị khác.
Theo số liệu thống kê, trong giai đoạn 2010-2020, thu nhập của các nhóm dân cư đã có sự gia tăng, nhưng khoảng cách thu nhập giữa nhóm thu nhập thấp nhất và nhóm thu nhập cao nhất lại không ngừng nới rộng, từ 9,2 lần năm 2010 lên 10,2 lần năm 2019. Mặc dù có sự giảm nhẹ vào năm 2020 do tác động của đại dịch, nhưng khoảng cách này vẫn còn khá lớn, cho thấy sự phân hóa giàu nghèo đang diễn ra ngày càng rõ rệt.
Phân hóa giàu nghèo đã tác động đến sự công bằng trong xã hội, ảnh hưởng sâu sắc đến an ninh chính trị, trật tự xã hội. Khi khoảng cách giàu nghèo ngày càng rộng, sự liên kết giữa các nhóm xã hội trở nên lỏng lẻo, mối đoàn kết dân tộc bị đe dọa, và tình hình an ninh xã hội trở nên phức tạp hơn. Ngoài ra, việc thiếu điều kiện sống và tiếp cận các dịch vụ thiết yếu sẽ tạo ra sự bất bình đẳng trong cơ hội phát triển, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Điều này có thể dẫn đến sự gia tăng hành vi trái pháp luật và tội phạm trong xã hội.
Để giải quyết vấn đề phân hóa giàu nghèo và thực hiện công bằng xã hội, các giải pháp đồng bộ là cần thiết. Trước hết, cần tiếp tục đẩy mạnh ổn định tái cơ cấu kinh tế, tăng cường năng suất và chất lượng sản xuất, tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, miền núi. Chính sách thuế cần được điều chỉnh hợp lý, hỗ trợ tín dụng cho người nghèo phải mạnh mẽ hơn. Bên cạnh đó, tạo ra một môi trường chính trị ổn định và nền dân chủ XHCN là điều kiện cần thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế và thực hiện công bằng xã hội. Mọi người dân, đặc biệt là những người nghèo, cần có cơ hội tham gia vào các hoạt động kinh tế và xã hội, từ đó thu hẹp khoảng cách giàu nghèo.
Ngoài ra, để đảm bảo công bằng xã hội, cần chú trọng đến các chính sách an sinh xã hội, đặc biệt là trong các lĩnh vực giáo dục và y tế. Đảm bảo người nghèo và các đối tượng yếu thế có thể tiếp cận các dịch vụ này, đồng thời hỗ trợ các vùng đặc biệt khó khăn như đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo. Chính phủ cần tăng cường ngân sách cho các chương trình giảm nghèo và bảo vệ người dân trong các khu vực thiên tai, tạo điều kiện để họ vượt qua khó khăn.
Cuối cùng, phát triển đời sống văn hóa tinh thần ở nông thôn cũng là một yếu tố quan trọng để thu hẹp khoảng cách văn hóa giữa thành thị và nông thôn. Nâng cao trình độ dân trí, thực hiện phổ cập giáo dục và tạo cơ hội cho người nghèo có thể "sở hữu trí tuệ", từ đó giúp họ vươn lên trong xã hội.
Như vậy, công bằng xã hội là mục tiêu của chính sách phát triển, là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của quốc gia. Khi đảm bảo công bằng xã hội, chúng ta không chỉ giúp thu hẹp khoảng cách giàu nghèo mà còn tạo ra một xã hội công bằng, văn minh, nơi mỗi công dân đều có cơ hội phát triển, góp phần xây dựng một đất nước thịnh vượng và hạnh phúc.
Thực hiện: Nguyễn Tú