Ngày 21/6/1925, tại tại số nhà 13, đường Văn Minh, Quảng Châu, Trung Quốc, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã sáng lập tờ báo Thanh Niên, đây là dấu mốc đánh dấu sự hình thành của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Báo Thanh Niên, cơ quan ngôn luận của tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội, đã trở thành công cụ quan trọng để truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam, khơi dậy ý thức đấu tranh vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. Tại thời điểm này, báo Thanh Niên được chuyển về Việt Nam qua nhiều con đường bí mật và nhanh chóng lan rộng trong Nhân dân. Những bài viết trên báo Thanh Niên đã thổi bùng ngọn lửa cách mạng, hướng dẫn Nhân dân Việt Nam con đường đấu tranh giành độc lập và khẳng định vai trò tiên phong của giai cấp công nhân trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc.
Từ khi tờ báo “Thanh niên” ra đời, báo chí Việt Nam đã giương cao ngọn cờ cách mạng, nói lên ý chí, khát vọng của dân tộc Việt Nam và chỉ rõ phương hướng đấu tranh của nhân dân Việt Nam vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.
Ngày 02/6/1950, Chính phủ chính thức quyết định cho thành lập Hội “Những người viết báo Việt Nam” (Hội Nhà Báo Việt Nam ngày nay). Đến tháng 7/1950, Tổ chức Báo chí quốc tế (OIJ) đã công nhận Hội những người viết báo Việt Nam là thành viên chính thức của tổ chức.
Ngày 05/02/1985, Ban Bí thư Trung ương Ðảng ra Quyết định số 52-QĐ/TW lấy ngày ra số đầu tiên của báo Thanh Niên làm ngày Báo chí Việt Nam (21/6/1925) nhằm nâng cao vai trò và trách nhiệm xã hội của báo chí, thắt chặt mối quan hệ giữa báo chí với công chúng, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí.
Ngày 21/6/1985, lần đầu tiên báo chí cả nước tổ chức Lễ kỷ niệm ngày Báo chí Việt Nam và kỷ niệm 60 năm báo Thanh Niên xuất bản số đầu tiên. Ðây là ngày lễ không chỉ của riêng giới báo chí mà là ngày lễ của nhân dân cả nước, vì báo chí là sự nghiệp của toàn dân.
Ngày 21/6/2000, nhân kỉ niệm 75 năm ngày Báo chí Việt Nam, theo đề nghị của Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng đồng ý gọi ngày Báo chí Việt Nam là ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam.
Kể từ khi tờ báo Thanh Niên do Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, xuất bản số đầu tiên, đánh dấu sự ra đời của nền báo chí cách mạng Việt Nam, trải qua 100 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Báo chí cách mạng Việt Nam luôn đồng hành cùng đất nước và dân tộc, là lực lượng tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, không ngừng trưởng thành vững mạnh về mọi mặt, đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và của Nhân dân ta.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, hàng loạt các báo, tạp chí lần lượt ra đời như: Cứu quốc, Nhân Dân, Thông tấn xã, Giải phóng, Quân đội nhân dân, Tạp chí Cộng sản, Văn nghệ, Tiền phong, Lao động... và Đài Tiếng nói Việt Nam đã phục vụ tích cực cho công tác xây dựng Đảng, tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối cách mạng của Đảng, kiên quyết chống đế quốc, phong kiến, chuẩn bị điều kiện để đón thời cơ đưa cách mạng tiến lên một cao trào mới. Trong thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ, báo chí cách mạng Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc. Ngoài các cơ quan báo chí đã có như báo Nhân Dân, Quân đội nhân dân, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, hàng loạt tờ báo, tạp chí, đài phát thanh, truyền thanh đã ra đời từ Trung ương, các ngành, đoàn thể, đến các thành phố, tỉnh, huyện. Một số tờ báo tiếng nước ngoài đã được xuất bản để giới thiệu Việt Nam với bạn bè quốc tế, góp phần đấu tranh trên mặt trận ngoại giao.
Sau khi thống nhất đất nước, năm 1975, báo chí cách mạng Việt Nam đã phát triển vượt bậc cả về số lượng và chất lượng. Hệ thống thông tấn, báo chí, phát thanh và truyền hình phát triển rộng khắp, từ trung ương đến địa phương, phục vụ nhu cầu thông tin của các tầng lớp Nhân dân. Nội dung thông tin của báo chí ngày càng phong phú, đa dạng, từ việc tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đến việc phản ánh nguyện vọng của Nhân dân, quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam ra thế giới. Báo chí cũng trở thành vũ khí sắc bén chống lại các thế lực thù địch, đấu tranh chống tiêu cực, bảo vệ lợi ích của Nhân dân.
Trong thời kỳ hội nhập và đổi mới, báo chí cách mạng Việt Nam đã thể hiện rõ vai trò của mình trong việc tuyên truyền, phổ biến đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Với sự phát triển của công nghệ thông tin, cách mạng công nghiệp lần thứ tư, báo chí cách mạng Việt Nam đã nhanh chóng áp dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại, tạo nên một nền báo chí đa phương tiện, đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của xã hội.
Một thế kỷ qua, báo chí đã trở thành tiếng nói của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, là diễn đàn tin cậy của nhân dân, đồng thời cũng là vũ khí sắc bén chống lại các thế lực thù địch của cách mạng, đấu tranh chống tiêu cực bảo vệ lợi ích của nhân dân. Báo chí ở nước ta đã phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng, hình thành hệ thống thông tấn, báo chí, phát thanh, truyền hình rộng khắp cả nước. Báo chí đã và đang góp phần tuyên truyền, phổ biến đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, phản ánh nguyện vọng chính đáng của các tầng lớp nhân dân; đồng thời, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam đến với bạn bè quốc tế, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Bước vào giai đoạn phát triển mới, đứng trước nhiều thách thức của thời đại công nghệ 4.0 và khuynh hướng “thương mại hóa” báo chí, báo chí Việt Nam cần có những giải pháp phù hợp để không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động, phát huy truyền thống vẻ vang, mà còn luôn xứng đáng là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng - văn hóa của Đảng.
Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025) là dịp để tôn vinh những người làm báo và cũng là cơ hội để chúng ta nhìn lại chặng đường lịch sử đầy tự hào của Báo chí cách mạng Việt Nam. Với những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ đất nước, báo chí cách mạng Việt Nam đã và đang khẳng định vai trò quan trọng trong xã hội. Chúng ta tin tưởng rằng, với tinh thần cách mạng, sự nhiệt huyết và lòng yêu nước, báo chí cách mạng Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang, đóng góp nhiều hơn nữa cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc./.
T/h: Y Đông